Als een van de smaakmakers van Documenta 5, de tentoonstelling die algemeen als invloedrijkste naoorlogse kunsthappening wordt gezien, vestigde Chuck Close zijn reputatie. Nu, bijna veertig jaar later, is hij een icoon. Met een groot rondreizend retrospectief en een bijbehorende monografie verwierf hij onlangs een plaats op de Olympus van de kunstgeschiedenis. En terecht.

Mark is een vroeg werk uit de jaren dat Close vanuit zijn studio in SOHO het kunstestablishment bestormde. Doel was een radicale democratisering, niet alleen van de kunstinstituties maar ook van de kunst zelf. Deze zou definitief afstand moeten nemen van de romantiek en alles wat daar bij hoort. Van het hele idee dat kunst zou gaan over het zielenleven van de kunstenaar of het herstellen van de verbondenheid met de kosmos. Sterker nog: van alle verhalen en symboliek, van alle opgelegde betekenis tout court. 

Waar het wel om gaat is het maken van sterke beelden. Beelden die hun kracht ontlenen aan een overtuigende visie en een sterke uitvoering en die daarmee een bestaan op zichzelf hebben gekregen. Beelden die de verbeeldingskracht van de toeschouwer prikkelen zonder dat de persoon van de kunstenaar hierbij in de weg zit.

Op de afdeling moderne kunst van het Metropolitan in New York hangen twee grote werken van Close tegenover elkaar: Mark en een portret uit de jaren tachtig. Onderwerp en enscenering in combinatie met de uiterst consequente, zuiver technische uitvoering en het indrukwekkende formaat, geven de koppen een nog altijd verbluffende aanwezigheid. Zelden eerder is de mens indringender in beeld gebracht en zelden ben je als toeschouwer dichterbij geweest. Dit niet alleen dankzij de oneindige detaillering, maar meer nog doordat het kunstwerk een dubbel bestaan heeft. Eerst werkt het als een enorme foto, krachtig van expressie, fraai van belichting en kadrering. Je gaat erop af, ziet ieder haartje iedere porie, en opeens – nog dichterbij komend – wordt alles verf en kleur en krijgt het doek een tweede leven als schilderij. En ook in deze gedaante biedt het een fascinerende kijkervaring, dat van een caleidoscopische schittering waarin alles oplost en tegelijkertijd meer dan ooit werkelijk is.