We zien jonge mensen voor kunstwerken van weleer. Een voice over vertelt het verhaal. Images With Their Own Shadow is de titel. We staan voor een soort mechanisch oog – als het diafragma van een camera – en kijken naar beelden die zowel naar het verleden als naar de toekomst verwijzen. Met dit videowerk gaat de Kroatische kunstenaar David Maljkovic op zoek naar de artistieke nalatenschap van EXAT 51, een kunstenaarscollectief uit de jaren vijftig en zestig.

In de vroege jaren van het communisme streden de artistieke en de politieke avant-garde zij aan zij. Eenmaal aan de macht echter kozen de nieuwe leiders voor een conservatieve cultuurpolitiek. Overal in het Oostblok werd na 1945 het socialistisch realisme de officiële staatskunst, zo ook in Joegoslavië.
Uit protest tegen deze ontwikkeling werd in 1951 in Zagreb EXAT 51 opgericht. Een collectief van kunstenaars en architecten dat een moderne, abstracte beeldtaal tot onderwerp van experiment en onderzoek maakte. De groep stond een synthese van alle disciplines voor en benaderde kunst als een vorm van visuele communicatie.
Eigenlijk waren zij natuurlijk de echte revolutionairen. Niet de partijbonzen en hun gevolg maar de artistieke pioniers die droomden van een nieuwe wereld en een nieuwe mens. Zuivere materialen, kleuren en vormen als uitdrukking van een heel nieuw bewustzijn.
David Maljkovic stelt duidelijke vragen. Is de wereld die wij intussen gebouwd hebben wel zoveel beter? Zijn de idealen van toen niet nog altijd actueel?

In de overzichtstentoonstelling in het Van Abbemuseum vormt de zoektocht naar de erfenis van EXAT de kern. Maar ook in de andere werken die er getoond worden laat David Maljkovic zich kennen als een kunstenaar met een grote fascinatie voor het recente verleden. Het mooie ervan is dat je bij alles wat je ziet meteen het gevoel hebt dat het om veel meer gaat dan een reis door de tijd. Het is eerder zo dat de tijd wordt opengebroken, alsof er geen verschil meer is tussen verleden, heden en toekomst. Je moet er even iets voor doen – zonder de context werkt het niet – maar de beloning is er naar. Geschiedenis wordt actueel, nostalgie maakt plaats voor een gevoel van urgentie.

 David Maljkovic, Sources in the Air, Van Abbemuseum, tot 27 januari