Okwui Enwezor

Elke Biënnale-bezoeker weet hoe het is: je gaat naar Venetië voor scherper zicht en je komt thuis met een beeld dat alleen maar verder is vertroebeld. Het is met de kunst net als met de wereld: overzicht is een illusie. Steeds meer. Niettemin blijven we het proberen. We mogen er dan geen grip op hebben, het is wel ónze wereld.
Hoe om te gaan met die alsmaar groeiende veelheid en complexiteit? Wie naar de Biënnale gaat krijgt twee antwoorden aangereikt, allebei inspirerend en uitdagend maar ook sterk verschillend. Het ene is van Okwui Enwezor, de curator van dienst, het ander van Danh Vo, de Vietnamese Deen die van zich doet spreken als deelnemend kunstenaar, maar meer nog als de maker van Slip of the Tongue, de parallelle tentoonstelling in de Punta della Dogana. 
Eerst over wat hen verenigt, want ook dát is interessant. 
Op zoek naar een nieuw houvast houden beiden ons de spiegel voor van de jaren zestig. Toen de herinnering aan de oorlog nog vers was en een andere, betere wereld noodzakelijk én mogelijk leek. De verbeelding aan de macht klonk het in de straten van Parijs, een oproep die wereldwijd weerklank vond. Was dat naïef idealisme of toch meer? Volgens Enwezor het laatste. Natuurlijk, we zijn een halve eeuw verder en de wereld van nu is niet te vergelijken met die van toen. Maar toch: op een of andere manier moeten we dáár de draad weer oppakken. Bij Hans Haacke, Robert Smithson of Fabio Mauri, kunstenaars die werkten vanuit het besef dat mét de oorlog alles op losse schroeven was komen te staan en de geschiedenis feitelijk dáár was geëindigd.

Danh Vo

Ook Danh Vo voert op zijn tentoonstelling een aantal grootheden uit die periode op. Lee Lozano bijvoorbeeld, of Nancy Spero, inspirerende persoonlijkheden die kunst en leven als één zagen en zich radicaal teweer stelden tegen de vervlakking van de consumptiecultuur..
Tussen toen en nu ligt de periode van het spektacularisme. Van het neoliberalisme, de ICT-revolutie en de Val van de Muur. De jaren dat de bomen naar de hemel groeiden en we ons overgaven aan het bedwelmende visioen van vrijheid en welvaart voor iedereen. De tijd ook van Jeff Koons, Anish Kapoor en Damien Hirst, kunstenaars die met hun uitdagende en grensverleggende werk een onmatige wereld verbeeldden. Ook Sarah Lucas, dit jaar  een van de sterren van de Biënnale, hoort tot dit gezelschap.
Inmiddels zijn we uit de roes ontwaakt: de eenentwintigste eeuw heeft een permanent instabiele wereld gebracht, een alsmaar groeiende kloof tussen rijk en arm, een recordaantal mensen op de vlucht en een nieuwe wapenwedloop. 
De heroïsche jaren van de moderne wereld staan niet voor niets weer volop in de belangstelling, zowel van de gevestigde orde als van de jonge garde. Beide zijn in Venetië aan zet. Okwui Enwezor versus Dahn Vo. De eerste als the man in charge die zich laat gelden als het morele en intellectuele gezag van de officiële kunst. De tweede als de jonge ster die de wereld verovert. Hoezeer ze ook hun belangstelling en engagement delen, de verschillen zijn groot. Het is niet alleen de curator versus de kunstenaar, instituut versus individu, het is vooral ook een verschil in levenshouding.
Enwezor doet een grootse poging de geschiedenis te herschrijven. Als de secretaris generaal van de VN van de kunst presenteert hij zijn Biënnale als een raamvertelling waarin alle mogelijke geschiedenissen samenkomen. En toekomsten dus ook: All the World’s Futures. 
Vo staat voor een heel andere benadering. Hij laat elke poging tot overzicht los en vertelt zijn verhaal van binnenuit, persoonlijk, associatief en intuïtief. Zijn kracht zit ‘m in zijn vermogen om verbindingen te leggen, tussen toen en nu, Azië en het Westen, tussen hemzelf en de wereld. Wat zijn fascinerende tentoonstelling in de Punta vooral ook laat zien is dat in een werkelijkheid die zo diffuus en ongrijpbaar is als de onze, alles weer persoonlijk wordt. De geschiedenis, de politiek, de wereld, de kunst, alles. Bevrijd van de verplichting tot een omvattende visie kunnen we onze  aandacht vol richten op de werkelijkheid van het echte leven. Waar een geëngageerd kunstpoliticus als Okwui Enwezor van buiten af naar de wereld kijkt, toont Danh Vo de echte vernieuwing als water dat zijn weg zoekt.

La Biennale di Venezia,  tot 22 november