Schwarzheide, 1986 / Reconstruction, 2000 (details)

Het lijkt wel alsof de schilderijen in een zuurbad gelegen hebben of door de zon zijn verbleekt. Een andere vergelijking die vaak gemaakt wordt is die met niet doorontwikkelde of slecht gefixeerde foto’s. Hoe dan ook, het zijn diffuse beelden die weliswaar een herkenbare werkelijkheid oproepen, maar die evengoed aan je waarneming lijken te ontsnappen.

Luc Tuymans bereikt dit effect met de middelen van de schilderkunst. Heel precieze, gevoelige schilderkunst, uitgevoerd in een stijl die veel weg heeft van het werk van Cézanne. En toch ook helemaal anders is. Waar de klassieke meester stillevens en landschappen schilderde, werkt Luc Tuymans hoofdzakelijk naar foto’s. Hij laat zich daarmee kennen als de exponent van een wereld waarin de werkelijkheid van de dingen heeft plaats gemaakt voor die van beelden.

Door van foto’s schilderijen te maken betrekt hij ons bij het besef dat elk beeld een leven op zichzelf leidt en als zodanig tussen ons en de werkelijkheid in staat. Met andere woorden, dat je naar twee dingen tegelijk kijkt: de afgebeelde werkelijkheid én de werkelijkheid van de afbeelding. De kunstenaar vergroot dit gegeven uit door mooie, verzorgde schilderijen te maken van beladen, vaak ook gruwelijke onderwerpen. Met als gevolg dat je als kijker even sterk wordt aangetrokken als afgestoten. Kijken wordt een vreemde, enigszins onbehaaglijke ervaring. Je komt terecht in een niemandsland waar je aan jezelf bent overgeleverd.

Lamp, 1994 / Der diagnostische Blick, 1992 (details)

Zoals in Lamp. een mooi, bijna abstract, geometrisch schilderijtje, maar dan wel gemaakt naar een foto uit Buchenwald waar in de oorlog lampenkappen van mensenhuid vervaardigd werden.

Of Reconstruction, wat mij betreft een van de sterkste werken op de tentoonstelling. Uit de reeks Mwana Kitoko: Beautiful White Man, naar aanleiding van de duistere gebeurtenissen die zich in de vroege jaren ’60 voltrokken rondom de onafhankelijkheid van Congo.

Meer nog dan om het besef dat het beeld een vaak navrante werkelijkheid verhult, gaat het in het werk van Luc Tuymans over de algemene vraag in welke verhouding wij met de werkelijkheid staan. Is deze überhaupt nog kenbaar en hoe dan?

Zijn antwoord is in de eerste plaats het verdubbelen van de illusie, die van de foto plus die van het schilderij, en deze daarmee tot het feitelijk onderwerp te maken. Mét de thema’s die hij daaraan koppelt en zijn wat koele, analytische manier van schilderen dringt de kunstenaar diep door in de dilemma’s en paradoxen van onze tijd.

Een groot retrospectief van een echt belangrijk kunstenaar is een genoegen dat ons niet zo vaak ten deel valt. Op naar Brussel dus.

Luc Tuymans, Bozar, Brussel, t/m 8 mei