Aleksandr Gerasimov, Lofzang op Oktober, 1942

Hoe overzichtelijk was de wereld nog maar kort geleden? Moderne kunst stond voor alles wat goed en verheven was, voor vrijheid en emancipatie, voor een radicaal verzet tegen elke autoriteit. Traditionele, academische kunst vertegenwoordigde precies het tegenovergestelde. Ze gold niet alleen als reactionair en conservatief maar droeg ook het odium van een foute politiek met zich mee.
Als je wilt ervaren hoe mét de veranderingen in de wereld ook je eigen perceptie verschuift moet je in Assen zijn. Daar kun je in het Drents museum aansluiten in de lange rij bezoekers die volop genieten van schilderijen en sculpturen uit de tijd van Stalin. Kunst in dienst van een van de meest meedogenloze regimes ooit, maar wel heel knap gemaakt, met een duidelijk verhaal en voor iedereen toegankelijk.
De Sovjet Mythe heet de tentoonstelling. Eigenlijk een enigszins misleidende titel. Veel van het getoonde werk was weliswaar bedoeld om een mythe in stand te houden, maar wat de tentoonstelling nou juist zo interessant maakt is dat ze laat zien hoe deze ook altijd weer werd ontmaskerd. Niet als een bewuste daad van verzet maar simpelweg omdat het om kunst gaat. Kunst die altijd de ruimte zoekt om zichzelf te zijn en zich van nature tegen ieder keurslijf verzet.
Natuurlijk, bij de monumentale historiestukken, de grandes machines van de Sovjet-propaganda gaat het om pure demagogie met alle opgeblazen symbolen en platte clichés die daar bij horen. Toch ook heel interessant overigens. Een genre met zijn eigen wetten en regels, dat door alle eeuwen heen deel uitmaakte van de officiële kunst maar waar wij het zicht op hebben verloren.

Andere werken staan dichter bij de werkelijkheid. En die was er ook onder Stalin een van echte mensen. Politiek correcte kunst, maar dan bijvoorbeeld voor een kleiner, meer ontwikkeld publiek dat op de hoogte is van de thema’s en de stijlen van de moderne tijd. Kazimir Malevitsj is hiervan de meest uitgesproken exponent.

Alexandr Laktionov, Brief van het front, 1947

Weer een heel ander segment wordt vertegenwoordigd door Alexandr Laktionov. Met  zijn technische perfectie, zijn lichteffecten maar ook zijn casting en enscenering laat een schilderij als Brief van het front zijn grote vakmanschap zien. De beeldtaal van Hollywood maar dan op zijn Russisch. Hypersentimenteel, dat zeker maar daarom niet minder overtuigend. Propaganda in dienst van een fout regime? Ja óók, maar toch in de eerste plaats romantisch realisme voor de massa en als zodanig kunst van alle tijden en alle culturen.

De Sovjet Mythe, Drents Museum, Assen, tot 9 juni