Ilya Mashkov, Stilleven met druiven, Portret van een onbekende man met een bloem in zijn knoopsgat, beide 1910

Alleen al dat ene zaaltje met het werk van Ilya Mashkov! Een schilder waar ik nooit van had gehoord, wiens verhaal net als dat van veel tijdgenoten is overschaduwd door de doorbraak van de abstracte kunst rond 1917, maar die wel absoluut top is. Neem Stilleven met druiven of, op de wand er tegenover, Portret van een onbekende man met een bloem in zijn knoopsgat. Twee schilderijen die op zich al de moeite van een reis naar Maastricht waard zijn.
En wat te denken van Michail Vroebel? Een naam die misschien iets bekender klinkt maar waar we in Nederland toch ook nooit werk van gezien hebben. Wat een schilder! Op de tentoonstelling zijn in een zaaltje drie portretten verenigd die hij van zijn jonge vrouw maakte, Nadezha Zabela, een in haar tijd vermaarde operazangeres. Drie portretten in drie verschillende stijlen, getuigend van de onrustige, zoekende geest van een groot kunstenaar.
Het is dit soort ontdekkingen dat De Grote Verandering zo aantrekkelijk maakt. Lentulov, Konchalovsky, Roerich, het zijn schilders die zich met de internationale top kunnen meten. Stuk voor stuk grote persoonlijkheden met een eigen verhaal en visie. Zoals dat ook geldt voor de bekendere namen: Goncharova, Larionov en natuurlijk Kandinsky en Malevich.

Wat niet wil zeggen dat er niets op de tentoonstelling is af te dingen. De meer dan zuinige kritiek van Marina de Vries afgelopen vrijdag in de Volkskrant rept van een veel te brave, conventionele opzet. Van het ontbreken van een link naar onze eigen tijd. Allemaal waar ja. Je zou daar nog aan toe kunnen voegen dat de tentoonstelling letterlijk te ruim van opzet is, waardoor het in een aantal zalen wat leeg aanvoelt. Een hele wand voor maar één schilderijtje is echt te veel. Zeker als die wand ook nog van een uitgesproken kleur is voorzien.

Michail Vroebel, Portretten van Nadezhda Zabela, 1905, 1904 en 1898

Maar wat zegt dat over de schilderijen zelf? Die weten nergens van en wachten geduldig op de de toeschouwer. Zoals de Mashkovs en de Vroebels. Werken van een kwaliteit waar we in Nederland niet vaak op getrakteerd worden. Van kunstenaars die wie niet of nauwelijks kennen en die nu pas bevrijd worden uit de greep van een eenzijdige en vooringenomen geschiedschrijving.

De Grote Verandering, Revoluties in de Russische Schilderkunst 1895-1917, Bonnefantenmuseum Maastricht, tot 11 september