Paul Cézanne, De kaartspelers, links Courtauld Gallery, Londen, rechts Museum voor moderne kunst, Qatar

Voor menigeen is het misschien wel een opluchting dat het duurste schilderij ooit weer een herkenbare voorstelling heeft. Vanaf 2006 was het record in handen van Jackson Pollock. Een van zijn drippings, No. 5, bracht toen 140 miljoen dollar op. Afgelopen weekend werd bekend dat de emir van Qatar zo’n 250 miljoen dollar heeft betaald voor De kaartspelers van Cézanne. De vijfde (en laatste?) versie wel te verstaan van een reeks waarvan de overige vier allemaal voor eeuwig en altijd opgeborgen zijn in beroemde collecties.

Hierboven zie je links De kaartspelers van de Courtauld Gallery in Londen en rechts de versie die nu naar Qatar gaat. Hieronder de twee versies in Amerikaanse bezit, links die van de Barnes Foundation in Philadelphia en rechts die van het Metropolitan in New York.

Paul Cézanne, De kaartspelers, links Barnes Foundation, Philadelphia, rechts Metropolitan, New York

Het beroemdste schilderij bevindt zich in de collectie van het Musée d’Orsay in Parijs, Les joueurs de cartes, net als de andere geschilderd tussen 1890 en 1895.

De Amerikaanse schilderijen zijn waarschijnlijk de eerste in de reeks en tegelijkertijd de minst bekende. Wie De Kaartspelers van Cézanne zegt, bedoelt een van de drie anderen. De reden is duidelijk: waar we bij de schilderijen met de drie spelers kijken naar een scène uit het echte leven – prachtig geschilderd zoals alleen Cézanne dat kon -, lijkt het wel alsof het onderwerp er bij de versies met de twee spelers nauwelijks nog toe doet. Hier heeft de schilderkunst het van de werkelijkheid overgenomen. De concentratie op het spel, de symmetrie van de houding, de superieure eenvoud van de compositie, het krachtige, gebonden kleurakkoord, alles komt samen in een tijdloze wereld van verstilde vormen. Schilderkunst tot de essentie teruggebracht, Cézanne was dé schilder die ons hierin voorging. En met name met dít schilderij.

Anders gezegd: wie De Kaartspelers van Cézanne zegt, bedoelt niet zomaar een schilderij maar het schilderij. Eén van die zeldzame werken waarmee een hele geschiedenis wordt afgerond en die aan de basis staan van een nieuwe.

Paul Cézanne, De kaartspelers, Musée d’Orsay, Parijs, 1890-95

Waarom die van Parijs dan toch net even beroemder is dan de versie in Londen of Qatar? Het zijn de details denk ik. In Londen ontbreekt het hooglicht op de fles, In Qatar lijkt de man rechts naar zijn tegenspeler te kijken. Kleine dingen, dat zeker, maar toch. Wie naar Parijs gaat hoeft wat Cézanne betreft niet naar Qatar.