Met de grote Manet-tentoonstelling in het Musée d’Orsay in aantocht realiseer ik me dat het werk van de Franse kunstenaar in onze tijd alleen maar aan betekenis heeft gewonnen. Al was het maar omdat hij als een van de eersten gelaagde beelden produceerde die getuigen van een verregaand onthechte blik. Een aantal van zijn belangrijkste werken zijn pastiches waarin hij uitgebreid citeert uit het beeldenboek van de kunstgeschiedenis.

Een pastiche is een bewerking van een bekend werk. Meestal satirisch of kritisch. Een fraai voorbeeld uit onze tijd is Bois de Boulogne, een grote collage uit 2010 van de Nederlands-Amerikaanse kunstenares Lara Schnitger. Wat háár bewerking vooral ook interessant maakt is dat ze teruggaat op een werk dat zelf een pastiche is en wel een van de beroemdste ooit: Le Déjeuner sur l’herbe van Manet uit 1863.

Lara Schnitger, Bois de Boulogne, 2010 / Edouard Manet, Le Déjeuner sur l’herbe, 1863

We zien een dame gekleed als Pierrot, een naakte man zittend op de grond en een hondje met hoed en strik. In het midden nog een donkere dame gekleed in een ruitjesjurk. Dat alles  uitgevoerd als een speelse collage.

Edouard Manet, Le Déjeuner sur l’herbe, 1863 / Marcantonio Raimondi, Het oordeel van Paris, 1530 (detail)

In het 19e-eeuwse origineel van Manet was het naakt een dame en waren de twee dames heren. Dit schilderij greep op zijn beurt terug op een beroemde gravure van Raimondi uit de 16e eeuw van een samenkomst van goden. Door deze mythische voorstelling om te zetten in een eigentijdse picknick in het Bois de Boulogne, leverde Manet ironisch commentaar op de hypocriete seksuele moraal van zijn eigen tijd.

Met háár rollenspel nodigt Lara Schnitger ons uit om opnieuw met nieuwe ogen te kijken. Is Manets doek op zijn beurt niet evengoed uitdrukking van een bekrompen moraal? Het product van typisch 19e-eeuws mannelijk chauvinisme?

Vanuit de 21e eeuw, kijken we via de 19e terug tot de 16e. En werpen al doende een blik in de kijkdoos van de kunst die ons de menselijke komedie presenteert als een oneindige reeks van gekoppelde beelden.

Manet, inventeur du Moderne, Musée d’ Orsay, 5 april t/m 3 juli