Willem de Kooning, 1953

Alleen al dat accent! Meer dan veertig jaar in New York, het Nederlands al goeddeels verleerd, maar nog helemaal een Hollander. Prachtig filmpje, even doorklikken! We zien Willem De Kooning die, terugblikkend op zijn beroemde Woman-serie, uitlegt waar het wat hem betreft in de schilderkunst om gaat.
Daarover dadelijk meer, maar eerst even de kunstenaar zelf.
De Kooning zag zichzelf niet als Amerikaan, ook niet als lid van een beweging, maar simpelweg als een individu dat deel uitmaakt van een omgeving. Because you cannot help it.
Een Rotterdammer in New York. In zijn jonge jaren was hij naar Amerika vertrokken omdat je daar met hard werken goed geld kon verdienen. Kunst was iets voor erbij. Totdat zich opeens de mogelijkheid voordeed om er fulltime voor te kiezen. Een kans die hij meteen greep. Vijftien jaar later was hij, naast Jackson Pollock dé grote ster van de New Yorkse kunstscene.
De Kooning combineerde de looks van een filmster met het zelfbewustzijn van de selfmade man. Recht voor de raap, aan niets en niemand verplicht. Zijn zwaar Hollands accent en zijn idiosyncratisch Engels maakten zijn verschijning alleen maar indrukwekkender.

Willem de Kooning, Woman V, 1952-53

Flesh is the reason why oil painting was invented. Met dit soort opmerkingen voorzag hij zijn schilderijen van een sober maar raak commentaar. Succes en roem maakten hem niet gelukkig. De druk om aan verwachtingen te moeten voldoen en de angst door critici in een hokje gestopt te worden zetten hem aan om telkens weer radicaal nieuwe wegen te zoeken. It’s exactly in its uselessness that it is free. Perioden van grote energie en scheppingsdrang wisselden af met in alcohol gedrenkte depressies.
De film toont de wat oudere kunstenaar. Het vuur is er nog maar de sporen van een heftig leven zijn duidelijk zichtbaar. Interessanter nog dan wat hij uitlegt is wat hij niet zegt. Je hoort hem er als het ware omheen praten. Dat de mond in zijn Woman-schilderijen, net als in het werk van Picasso, ook de getande vagina is, een beladen symbool van verleiding en vernietiging.
Let vooral op zijn laatste opmerking over schilderkunst: It’s kind of absurd, but not doing it is just as absurd.

Willem de Kooning maakt deel uit van de eerste reeks van Life & Times, een nieuwe cursus die ik komend najaar in Eindhoven en Maastricht aanbied.