Het idee voor Flamme éternelle kwam van het monument voor Diana op de Pont d’Alma. Na het fatale ongeluk eigende het publiek zich hier een kunstwerk toe dat er al zo’n tien jaar stond, een sculptuur van een fakkel met een gouden vlam. Wat ontworpen was als een eerbetoon aan de vriendschap tussen de VS en Frankrijk werd spontaan getransformeerd tot het beeld van het eeuwige vuur dat in de harten van de fans brandt in herinnering aan de prinses.
Een kolfje naar de hand van Thomas Hirschhorn. Voor hem is kunst niet wat op het atelier wordt bedacht of wordt ontworpen voor het museum, maar wat voortkomt uit het leven zelf, uit het innerlijke vuur dat in iedereen brandt. In Flamme éternelle, de mega-installatie die tot het einde van de maand in het Palais de Tokyo te zien is, is deze gedachte uitvergroot en van een politieke lading voorzien.

Je komt binnen in een labyrint dat is opgebouwd uit autobanden, karton en golfplaat. De ruimten zijn in gericht met plastic stoeltjes en tweedehands zitbanken. Op de tafels staan afgedankte computers en printers. Beelden die je kent van internet en tv, van vluchtelingenkampen en gebarricadeerde pleinen, vloeien naadloos over in het bric-à-brac van een geïmproviseerd actiecentrum. Op een aantal plaatsen is met golfplaten een vuurplaats gecreëerd. De stoelen eromheen nodigen uit tot een gesprek. “Er wordt naar je geluisterd”, “Iedere mening doet ertoe” staat op borden te lezen. Overal waar je kijkt nog meer teksten die tot nadenken stemmen. Zinnen ook die je moet afmaken als: “Onze levens zijn niet meer waard dan…”, of “Ik wil geen toekomst, ik wil een…”.
Dat alles in elkaar gezet met kilometers bruin plastic plakband, Hirschhorns handelsmerk.
Ik was er op een doordeweekse dag, niet meer of minder speciaal dan elke andere. Op een paar groepjes ginnegappende jongeren en wat verdwaalde kunsttoeristen na, was het er akelig leeg. De enige plekken waar de vlam brandde was in de door de kunstenaar geïnstalleerde vuurpotten, de harten van de bezoekers bleven zo te zien onberoerd.
Of het moet dat ene meisje zijn geweest dat zich uitgenodigd voelde om een tekst voor te lezen en dat deed met de plechtige ernst die bij haar leeftijd hoort. Ze wist één toehoorder te trekken, de kunstenaar zelf.

Gelukkig zijn er op internet ook foto’s te vinden van drukker bezochte momenten. Maar toch, kunst en activisme, het blijft een moeilijk huwelijk. Zodra de een aan zet is komt de ander in het nauw. Zoiets werkt misschien alleen als het echt spontaan tot stand komt, zoals op de Pont d’Alma.

Zie ook Concordia, Concordia en Hirschhorn in Centre Pompidou

Thomas Hirschhorn, Flemme éternelle, Palais de Tokyo, Parijs, tot 23 juni