Zojuist binnengekregen: Het grote 40-45-boek. Een indrukwekkend beeldverslag van de Tweede Wereldoorlog. Een fraaie uitgave met heldere verklarende teksten en veel nieuw fotomateriaal. Zonder meer een must voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de 20e eeuw. Maar daar gaat het me eerlijk gezegd niet om. Wel om het volgende.

Een van de verrassingen van de uitgave is dat er relatief veel foto’s in kleur in staan. Beelden die ons dwingen om onze perceptie bij te stellen. Immers in ons collectieve geheugen is de Tweede Wereldoorlog in zwart-wit opgeslagen. Een verre, donkere periode gevangen in grauwe, niet al te contrastrijke beelden. Ongeveer zoals de foto hieronder.

De volgende foto toont hetzelfde beeld, maar nu zoals dit afgedrukt is in de hier besproken uitgave. We zien tuinders in het Zuid-Hollandse Rijsoord die zojuist op de hoogte zijn gebracht van de capitulatie van de Nederlandse troepen. Duitse soldaten kijken toe. We schrijven 15 mei 1940, in de voorafgaande dagen hebben in de omgeving heftige gevechten plaatsgevonden. Rotterdam is platgebombardeerd.

Zou de zwart-wit foto nog te rijmen zijn met deze feiten, met de kleurenversie wordt dit een stuk moeilijker.

De laatste versie toont weer dezelfde foto, maar nu zoals die afgedrukt had kunnen worden als er de geelgroene waas vanaf gehaald was die er in de loop der tijd op neergeslagen is. Een ingreep die maar één druk op een knop in Photoshop vraagt.

Dit is de foto zoals hij ooit bedoeld was en waarschijnlijk ook ooit geweest is: helder, contrastrijk, scherp en nog in kleur ook. Het is een mooie lentedag, de zon schijnt en het dorp en haar bewoners staan er welgedaan en ongedeerd op. Alles wat we met de oorlog associëren is uit het beeld verbannen. Het is dat er Duitse soldaten op staan, anders?

Misschien is dat ook de reden waarom de samenstellers die geelgroene waas intact gelaten hebben. Omdat zonder de foto paradoxaal genoeg, zó realistisch wordt dat hij alle geloofwaardigheid verliest. En de werkelijkheid van de oorlog niet dichterbij wordt gebracht maar juist oneindig ver weg komt te liggen.

Echte geschiedenis is het exclusieve product van de verbeelding. Al het andere is bedrieglijke schijn.