Goed of fout? Of juist goed én fout? En om die reden interessant. Ik had het er al eerder over naar aanleiding van een tentoonstelling in Witte de With (zie Goed fout 1). Dat in onze geconstrueerde werkelijkheid met name ook beelden die bij voorbaat afstand doen van ‘waarheid’ of ‘authenticiteit’ van betekenis kunnen zijn.
Een sterk voorbeeld kwam laatst in het nieuws: het portret dat Koos Breukel maakte van koning Willem-Alexander. Wat we er verder ook van vinden, niemand zal beweren dat deze foto ‘waar’ is. Als er iets is dat Willem Alexander nu juist niet heeft, dan is het wel vorstelijkheid.
Ik zag het originele werk – op groot formaat, in een oplage geproduceerd – voor het eerst op Art Rotterdam. Op een beurs voor eigentijdse kunst. Niet echt een plek voor een officieel staatsieportret. Willem Alexander hing er maar en beetje verloren bij. Wat er precies gebeurde weet ik niet, maar plotseling – door de verrassing van de ontmoeting, ingegeven door de context? – veranderde mijn perceptie volledig. Wat in eerste instantie een nogal pijnlijke misser leek, kreeg plotseling het aura van echte kunst. Fout werd juist helemaal goed.
Staande voor het portret kun je een glimlach maar moeilijk onderdrukken. Vorstelijker dan dit kan bijna niet. De koning treedt vanuit een donkere achtergrond in het licht van de openbaarheid. Nabij en tastbaar. Maar door hem – heel subtiel – net even vanuit een wat lager standpunt te fotograferen, met zijn blik enigszins afgewend en op een verre einder gericht, schept de kunstenaar ook weer afstand. Heel majesteitelijk, prachtig. En dan ook nog die superieure terloopsheid waarmee zijn insignes in beeld komen.

Koos Breukel heeft het helemaal begrepen. Van Willem Alexander maak je geen vorst door hem, net als zijn moeder, met een warme glimlach in de lens te laten kijken. Het enige dat rest is er een schep bovenop gooien en de jonge koning vorst te laten spelen. Met als resultaat een werk dat zich toont als een geconstrueerd beeld en dat, hoe ‘onwaar’ ook, weer helemaal klopt. Als kunst wel te verstaan.
Nog iets dat ik opeens zag: het model dat de kunstenaar gebruikte is hét oerbeeld van het genre: het portret dat Giovanni Bellini in 1504 schilderde van doge Loredan van Venetië. Nogmaals worden we erop gewezen dat we niet naar Willen Alexander kijken, maar naar diens koningschap, als een verfijnde en complexe constructie waar ieder van ons zijn eigen bijdrage aan levert.