Wat High Society vooral tot zo’n fijne tentoonstelling maakt is dat de kunst je niet in de weg zit. Klinkt misschien vreemd maar toch is het zo. Neem het dubbelportret van Maarten en Oopjen. Artistieke bezieling is hier ver te zoeken, was ook helemaal niet gevraagd. Rembrandt kreeg betaald voor een pronkstuk waarmee het jonge paar in de Amsterdamse society gelanceerd kon worden. Dat de schilder zich bij Oopjen toch even in zijn ziel liet kijken zal wel met haar wat onvoordelige verschijning te maken hebben: zo pover toegerust en dan zoveel hoog te houden! Maarten daarentegen heeft nergens last van en is helemaal glad geschilderd. Aan zoveel zelfgenoegzaamheid viel blijkbaar weinig toe te voegen.

Het zijn dit soort gedachten die je bezighouden: wie zijn dit, wat speelde er allemaal, waar en wanneer gebeurde het? Vragen die over de geportretteerden gaan, zonder dat het hoe van de kunst tussenbeiden komt. En het mooie is dat als dit laatste toch om de hoek komt kijken, het zich in een speelse en open gedaante toont, zonder de plicht het beeld te dragen.

Een van de mooiste voorbeelden is het portret dat Lucas Cranach van Heinrich der Fromme, Herzog von Sachsen schilderde. Bij een staatsieportret als dit had de schilder over de meeste dingen niets te zeggen, en toch: een geweldig schilderij. Of moeten we zeggen: en juist daardoor? Want, wie had dit ooit kunnen bedenken, zo’n kop en dan die bloemenkrans erbovenop? Of ook dat kostuum? Waar de schilder wel de ruimte had benutte hij deze optimaal: alleen al dat spel van die hond en die benen, puur kijkplezier!
En dan krijg je als bonus ook nog al die verhalen erbij, van de edellieden en burgers die allemaal meer of minder ijdel, maf, vroom of gewelddadig waren. Van vrouwen en mannen die ogenschijnlijk weinig last hadden van bescheidenheid, die het, hoe dan ook, aan hun status verplicht waren hun bestaan uit te vergroten, maar die evengoed als kwetsbare individuen in beeld komen.

High Society, Rijksmuseum, Amsterdam, tot 3 juni

De tentoonstelling is een van de onderwerpen van de komende Art Update-lezing. Klik hier voor meer informatie.