Voor vrienden was het Jacques maar het publiek moest het doen met de initialen. JCJ Vanderheyden, de schilder uit Den Bosch. De vergelijking loopt natuurlijk op allerlei punten mank, maar toch, zijn verhaal doet denken aan dat van Cézanne. Ook Vanderheyden meed de hectiek van de kunstwereld, leefde een relatief teruggetrokken bestaan in de stad waar hij was geboren en groeide vanuit die positie uit tot het ‘geweten van de kunst’. In Nederland wel te verstaan.
In de loop der tijd was hij steeds meer een mythe geworden. Iemand die er altijd was, zonder echt aanwezig te zijn. Alsof hij een bestaan had buiten de tijd. Pas met zijn dood kwam hij weer terug op aarde.
In het nieuwe Noordbrabantse Museum eert Den Bosch de schilder met een mooi overzicht. Ingetogen en groots tegelijk. Helemaal in de geest van het oeuvre, niets teveel en niets te weinig.
Meteen bij binnenkomst ben je onder de indruk. Je ziet het zó: dit is pure schilderkunst, kunst van alle tijden, ontheven aan de waan van de wereld, maar evengoed het product van een diep gevoelde urgentie.

Waar ‘m dat precies in zit laat zich niet zomaar vangen. Je constateert het met je ogen, dat zeker. Ook innerlijk ben je overtuigd. Niettemin ga je naar huis met een hoofd vol vragen.
Een mogelijke sleutel van het werk is dit: elk schilderij heeft van nature een dubbele identiteit. Het is illusie en object tegelijk. Vanderheyden speelt dit gegeven uit als hij bijvoorbeeld hele kleine doekjes maakt die als doosjes aan de muur hangen en daardoor extreem dingachtig worden, om deze vervolgens met een helder blauw om te toveren tot een beeld van de oneindige hemel.
Uitspraken als deze zijn naadloos verbonden met de essentie van het metier. Stof tot geest maken, of ook, vanuit de beslotenheid van het persoonlijke bestaan reiken naar de tijdloze ruimte. Zoals alleen kunst dat kan.

JCJ Vanderheyden, Licht, tijd en ruimte, Noordbrabants Museum, tot 30 maart

De tentoonstelling wordt besproken op de volgende Art Update-lezing (klik hier voor informatie)