Twee grote foto’s van porseleinen apen en daartegenover twee kleinere van portretgravures. In de zaaltekst lezen we: “Judenporzellan onderzoekt de veronderstelde aankoop van 20 porseleinen apen waartoe de Duits-Joodse filosoof Moses Mendelssohn gedwongen zou zijn. In het 18de-eeuwse Berlijn van Frederik de Grote werden Joden verplicht om inferieur porselein aan te schaffen in ruil voor burgerrechten.”

Verdere informatie ontbreekt, evenals de bijbehorende reader waarvan verderop in de tekst sprake is; “met de interpretaties van dit verhaal door de jaren heen”. Misschien maar goed ook. Wat heb je nog meer nodig dan dit bizar gegeven en de bijbehorende beelden? Aan de ene kant die twee maffe apen en aan de andere kant de portretten van de koning en de filosoof. Overigens, wie wie is laat zich makkelijk raden!

Judenporzellan is een fascinerend nieuw werk van Gert Jan Kocken, een kunstenaar die zich al eerder liet kennen als de man die, door op zoek te gaan naar het beeld achter het beeld, geschiedenis in indringende beelden weet vast te leggen.

Zo ook in Disaster Areas, de fotoserie waarmee voor eerst de aandacht trok. Het ‘oerbeeld’ hiervan is een grote vierkante foto van de zee. In tweeën gedeeld, boven lucht en onder water. De zee is kalm, grijsblauw met kleine golfjes, de lucht egaal lichtblauw met wat witte sluiers. Verder is er helemaal niets, geen boten, geen wolken, niets. Een volkomen nondescript beeld dat door elk soortgelijk beeld vervangen zou kunnen worden en dat door iedere lezer van dit stukje in de voorstelling geproduceerd kan worden. Tot het moment dat je kennis neemt van de titel: Zeebrugge (Belgium). Was dat niet de plek waar zich in 1987 het drama met de Herald of Free Enterprise voltrok? Opeens vult de leegte van de foto zich met beelden, niet alleen van het drama zelf maar ook van de gemeenschap van mensen die voor eeuwig in de hier gefotografeerde ruimte is verenigd. Juist door wat niet in beeld wordt het echte drama voelbaar, in heel zijn onmetelijkheid en ongrijpbaarheid.

Judenporzellan is te zien op de tentoonstelling Monumentalisme in het Stedelijk Museum in Amsterdam, nog t/m 9 januari