Martial Raysse, Délice un peu tendue, 2007

Martial Raysse dankt zijn roem aan zijn neon-schilderijen uit de late jaren zestig. Iconen van de Europese popart die inmiddels voor miljoenen worden geveild. De grote overzichtstentoonstelling in het Palazzo Grassi in Venetië toont er een aantal van maar richt zich vooral op het minder bekende latere werk van de kunstenaar. Ik geloof niet dat ik ooit slechtere schilderijen heb gezien. Toch ben ik ruim twee uur gebleven.
Je eerste reactie is: wat ontgaat me hier? Er zal toch wel een of andere bedoeling achter zitten? Bovendien, zo’n grote overzicht op een gerenommeerd podium komt toch niet zomaar tot stand?
Maar waar is dan de sleutel?
Dat schilders schoonheidsregels aan hun laars lappen is niets nieuws. De moderne kunst heeft er zelfs voor een belangrijk deel haar bestaan aan te danken. De expressionisten, de kubisten, de surrealisten, allemaal traden ze de regels met voeten. Maar dan wel met het doel om ruimte te scheppen voor iets belangrijkers. Zeggingskracht bijvoorbeeld of vitaliteit. Voor een rauwheid die de schoonheid minacht.
Martial Raysse lijkt ook dat allemaal niet te boeien. Voor hem geen gestileerde constructies, geen heftige gebaren of dissonante kleuren, eerder een gevoel van gelatenheid. Délice un peu tendue is de titel van een van zijn recente naakten. Een draak van een schilderij, maar niet lelijk op een provocerende manier. Wat zou dan wél de reden kunnen zijn om het zó te doen. Curator Caroline Bourgeois merkt er in de catalogus het volgende over op: His taste for the representation of women goes beyond sexual attraction or classic beauty; he is fascinated by she who is Unknown.
Zou het dat zijn, dat Martial Raysse vooral gefascineerd is door het onbekende en daarom consequent gebaande paden probeert te vermijden? Dat hij zodra het aangenaam of mooi dreigt te worden, meteen uitwijkt met dit werk als resultaat?

Martial Raysse, Ici plage, comme ici-bas, 2012, detail

Het formaat van een aantal werken getuigt van een grote ambitie. Ici plage, comme ici-bas is een gigantisch doek. Een eigentijds bacchanaal in de traditie van Poussin, een meter of acht breed met enkele tientallen levensgrote figuren. Meer nog dan als een zoektocht naar het onbekende lijkt het werk van Martial Raysse een poging om een onafhankelijke positie te bevechten. Zowel ten opzichte van de geschiedenis, waar hij met zijn naakten en historiestukken nadrukkelijk naar verwijst, als van de actualiteit. Schoonheid en vakmanschap – in welke gedaante dan ook – brengen altijd regels met zich mee. Om zijn bestaan af te schermen van alle externe bemoeienis kiest de kunstenaar ervoor om de toeschouwer zoveel mogelijk buiten te sluiten. Om deze in diepe verwarring, maar daarom niet minder gefascineerd, kennis te laten nemen van een bizar  oeuvre.

Martial Raysse, Palazzo Grassi Venetië, tot 30 november