Henri Matisse, La Grande robe bleue, fond noir, 1937

Van de vele redenen die er zijn om de Matisse-tentoonstelling in het Stedelijk niet te willen missen is er een die helemaal apart staat: La Robe bleue, fond noir uit 1937.
Natuurlijk, vrijwel alle getoonde werken zijn iconen uit de kunstgeschiedenis, van een kaliber dat maar hoogst zelden in Nederland te zien is. Zeker wat Matisse betreft zijn we niet verwend. Ga maar na, behalve met de Odalisque in het Stedelijk – een fraai maar niet onderscheidend werk uit de jaren twintig – is de meester in geen enkele collectie vertegenwoordigd.
La Grande robe bleue, fond noir is niet alleen een van de mooiste Matisses ooit, het staat ook voor het begin van de rijke late fase van het oeuvre, de jaren waarin de meester met name ook met zijn beroemde knipsels tot ongekende hoogten kwam. Het doek is een wonder van design. Zelden is het zuiver decoratieve zo overtuigend tot de essentie van schilderkunst gemaakt. Kijk naar het subtiele spel met lijn en vlak, met warme en koude, lichte en donkere kleuren. Met symmetrie en asymmetrie vooral ook. Hoe de compositie tot een uiterst eenvoudig schema is teruggebracht en tegelijkertijd een en al leven en vrijheid is.

Lydia Delektoreskaya

La Grande robe bleue is bij uitstek ook het schilderij dat het verhaal van Lydia Delektoreskaya vertelt, de verpleegster, de muze, het model, of moeten we zeggen, de geliefde die in het leven van de oude meester zo’n grote rol heeft gespeeld. Helemaal een verhaal van de twintigste eeuw. Van Russische afkomst, in 1917 als kind met haar ouders gevlucht voor de gewelddaden van de revolutie en na een door geldgebrek afgebroken studie medicijnen aan de Sorbonne, kwam de mooie Lydia in de jaren dertig terecht tussen rijke Russische emigrés aan de Côte d’Azur. Daar verdiende ze haar geld onder andere als model. De eerste keer dat ze voor Matisse poseerde was toen deze aan zijn fameuze Roze naakt werkte. In La Robe bleue treedt ze naar voren als de beminde muze die ze daarna al gauw werd. Lydia was het ook die aan zijn zijde stond na zijn zware operatie in 1941, toen de dokters hem nog maar een half jaar gaven en hij vervolgens zijn wederopstanding vierde met een grandioos laat oeuvre. De gouaches découpées in het Stedelijk zijn daarvan de stralende getuigen.

Matisse in het Stedelijk is de titel van de inleidende lezing die ik bij de tentoonstelling geef. Klik op onderstaande links voor aanmelding:
Eindhoven, Van Abbemuseum, zondag 19 april, 14.00 – 16.00
Den Haag, Gemeentemuseum, zondag 26 april, 11.00 – 13.00
Maastricht, Zuyd Hogeschool, woensdag 29 april (i.s.m. HOVO Zuyd), 11.00 – 13.00