Henri Matisse, Histoire Juive, nature morte, 1924

Een schilderij als ‘decoratief’ bestempelen is geen aanbeveling, integendeel.
Voor Matisse was dit precies omgekeerd. ‘Decoratief’ stond voor hem gelijk aan een schilderkunst die gevrijwaard is van elke onderworpenheid, die louter gaat over wat de kleuren en de vormen met elkaar doen. Met andere woorden, die één is met haar eigen wezen, ‘puur’.
In de voorbereiding op de cursus die volgende week van start gaat kwam ik een aantal werken tegen die ik nog niet kende, waaronder een serie stillevens uit de jaren twintig. Met name Histoire Juive maakte meteen grote indruk. Een bescheiden maar prachtig schilderij! Kijk alleen al naar de kleuren, naar het akkoord van blauwen en bruinen op de achtergrond tegen de zachte gelen van het tafelkleed ervoor. En dat dan weer subtiel verlevendigd met enkele accenten dieprood, violet en oranje in het centrum. Alles in één keer neergezet, licht en raak.
Henri Matisse. In zijn jeugd schijnt hij nogal dwars te zijn geweest. Een jongen die soms rare fratsen uithaalde en er lol in had om de boel op stang te jagen. Later liet hij zich vooral kennen als een serieuze en toegewijde man, wat stug, maar ook aimabel. Een typische noorderling die zijn geluk zocht in een leven van afzondering en regelmaat. Iemand ook die met hard werken een diepe onrust trachtte in te dammen. Even intelligent en getalenteerd als ambitieus. Altijd bezig zich waar te maken, altijd gebukt onder druk en bij tijd en wijle gekweld door paniekaanvallen en depressies.
Niets is wat het lijkt. Aan de meeste doeken zijn tientallen pogingen voorafgegaan. Elke lijn, elke vorm en elke kleur is het resultaat van een langdurig wikken en wegen. Bij elke nieuwe ronde begon de schilder weer helemaal van voren af aan, net zolang totdat hij in staat was het er in een keer helemaal goed op te zetten. Met als resultaat een kunst die volledig doorwrocht is, zeg maar gerust klassiek, maar die niettemin de frisheid van een spontane schets heeft. Alsof het voor je ogen ontstaat.

Matisse, peintre pur sang, vanaf 2 april in Eindhoven en Maastricht