Nog voordat je iets hebt gezien ben je al verkocht. Aangetrokken door de zoete klanken van live-muziek loop je op de tentoonstellingsruimte af. In het schemerduister van de grote zaal zitten, lopen en liggen een stuk of tien zanger-gitaristen die elk hun eigen bijdrage leveren aan een romantische lovesong die eindeloos doorgaat als een mantra van melancholie en verlangen.
Zelden heeft een tentoonstelling me zó direct gegrepen als die van Ragnar Kjartansson in het New Museum. Waar ‘m dat in zat kan ik moeilijk verklaren. Magisch is misschien wel het beste woord. Het was als een bedwelmende roes waar ik me maar moeilijk uit kon losmaken en waar ik telkens als ik eraan denk weer naar terug verlang.
Zijn naam zal menigeen ontschoten zijn maar wie op de vorige Biënnale van Venetië is geweest herinnert zich zijn werk: het bootje met het blaasorkest dat elk half uur een rondje over het bassin van de Arsenale maakte. Ik wist eerlijk gezegd niet zo goed wat ik er mee aan moest. Heel mooi maar ook een beetje op het randje. Dat laatste wordt in het New Museum alleen maar bevestigd: Ragnar Kjartansson is een kunstenaar die het effect bepaald niet schuwt. Maar dat zó overtuigend doet dat al mijn twijfel is omgeslagen in bewondering.
De begeleidende publicatie opent met een foto van de kunstenaar en zijn vader tekenend aan de kust van IJsland. Het resultaat van deze samenwerking maakt deel uit van de tentoonstelling, tekeningen van golven, een hele wand vol. Raging Pornografic Sea is de wat duistere titel.
Nog vreemder is de video waarin de kunstenaar samen met zijn moeder optreedt. Híj kijkt onbewogen in de camera, zíj spuugt haar zoon in het gezicht. Met alle woede en venijn die je voor zo’n actie nodig hebt.

Wie zijn we? Waar zijn we? Waar komen we vandaan? Het zijn de grote vragen van het bestaan. Ragnar Kjartansson stelt ze opnieuw aan de orde. Met alles wat daar bij hoort aan onvermogen, aan  liefde, pijn en schoonheid. De kunstenaar zet ze om in compacte, confronterende maar ook bevrijdende beelden, zoals in Take Me here by the Dishwasher, Memorial for a Marriage, het werk dat het hart vormt van de tentoonstelling en waar ook bovengenoemde muziek deel van uitmaakt. Video en installatie samen vertellen het waargebeurde verhaal van het moment dat zijn ouders elkaar ontmoetten en de kunstenaar werd verwekt. De mythische geboorte van het genie, uitgevoerd in klanken, kleuren en vormen die als warme golven over je heen spoelen en je losweken uit de greep van de tijd.

Ragnar Kjartansson, Me, My Mother, My Father, and I, New Museum, New York, tot 29 juni