De eerste aflevering van Kerstnacht 2.0, afgelopen vrijdag in Venlo, was een hartverwarmend gebeuren. En meer dan dat. Alleen al de opkomst! Er moesten stoelen bijgezet worden, ik schat dat er gauw zo’n 250 à 300 mensen verenigd waren. Anderhalf uur werd er met grote aandacht geluisterd en gekeken naar een zeer afwisselende podiumpresentatie. Misschien wel een beetje té gevarieerd moet je achteraf zeggen. Dat voor een volgende keer wat meer sturing en selectie gevraagd is lijkt me duidelijk. Wat onverlet laat dat overtuigend werd gedemonstreerd dat kerstmis ook in een wereld zonder kerk of god een feest van bezinning en samenkomst kan zijn.

Hoe kun je aan zo’n bijeenkomst een bijdrage leveren? Hoe kunnen we elkaar in deze tijd aanspreken op zaken als geloof en zingeving? En ook: hoe kunnen we op een nieuwe manier betekenis geven aan ons bestaan? Of moet je het misschien over heel andere dingen hebben? Over kleine observaties, beelden en verhalen die uit het leven zelf gegrepen zijn? En al die grote vragen tout court laten varen.  Tot het laatst toe heb ik de verschillende mogelijkheden opengelaten en wat er uiteindelijk uit kwam was feitelijk het resultaat van improvisatie. Natuurlijk, ik had wel een verhaal voorbereid maar na aankomst in Domani bleek het toch allemaal weer anders te moeten dan dat ik had begrepen. Korter vooral en als onderdeel van een veel gevarieerder programma.

Het begin stond al vast: een plaatje van het Higgs-deeltje – dat geen deeltje is – en de gedachte dat een van de grote paradoxen van ons bestaan is dat mét de uitbreiding van onze kennis we ook steeds meer zicht krijgen op wat we niet weten. Al bijna een eeuw geleden heeft de natuurkunde het idee losgelaten een tastbare wereld te beschrijven. Het Higgsdeeltje kan alleen verbeeld worden in een abstract schema als hierboven. Dat terwijl we het toch ook hebben over ‘de bouwsteen van de schepping’.

Ik eindigde met Michelangelo’s beroemde fresco van de schepping van de mens in de Sixtijnse Kapel. En met name met het beeld van de twee handen, die van Adam en die van god. Twee handen die elkaar nét niet raken waardoor de hele betekenis van het beeld samenkomt in die lege vierkante centimeter ertussen. Adam mag dan een van de fraaiste en krachtigste naakten ooit zijn, zijn bestaan – en met hem dat van de mensheid als geheel – wordt hier gedefinieerd in termen van een onzichtbare vonk van inspiratie.

Een gedachte die hieruit voortkomt is dat het mysterie van het bestaan, of ook het geloof meer algemeen, een veel te belangrijke zaak is om aan een religie of kerk over te laten. Maar ook omgekeerd: voor zover religie en kerk betekenis hebben gehad, is dat omdat ze universele gedachten en gewaarwordingen met betrekking tot het bestaan op indringende wijze hebben verbeeld. Als je bedenkt dat Rome en het Vaticaan eeuwenlang hét middelpunt van de christelijke wereld vormden en dat de Sixtijnse Kapel daar weer het spirituele centrum van was, is het niet overdreven om te stellen dat in de genoemde vierkante centimeter alles samenkomt waar kerk en geloof voor stonden.