Matisse, Picasso en Malevich in de Hermitage, Kandinsky en de schilders van Der Blaue Reiter in het Gemeentemuseum en Gauguin in het Van Gogh: grote musea brengen grote namen en de bezoekers staan in de rij. En terecht. Loop maar even de grote zaal van de Hermitage binnen en je weet waarom. Eén blik op de twee Matisse’s uit 1908/1909, beide met dezelfde doek als achtergrond, La desserte rouge en Nature morte, camaieu bleu, en je realiseert je dat dit schilderkunst is van een kwaliteit die je zelden of nooit te zien krijgt, zeker niet in Nederland.
Het eerste bewierookte ik al ( zie Een dessert van kleuren), maar ook het tweede is ronduit verbluffend, zelfs op een plaatje als hieronder! De tentoonstelling loopt nog tot in september. We kunnen ons hart dus nog ophalen.
Maar goed, eigenlijk gaat het me nu even om iets anders. Dat, mét alle aandacht en jubel het steeds minder over de schilderijen zelf lijkt te gaan. Lees er de kranten en tijdschriften maar op na. Allemaal besteden ze ruim aandacht aan de tentoonstellingen, maar het hoe en waarom van de tentoongestelde werken komt hoogstens als een luchtig terzijde aan de orde.
Is het de tijd die dit doet of zijn we het zelf? Is met Picasse en Malevich inmiddels hetzelfde gebeurd als met Rembrandt en Michelangelo? Zijn ze opgenomen in het Pantheon van de kunst en daarmee ontstegen aan zoiets vergankelijks als het artistieke debat van de vroege twintigste eeuw? Zijn ze popsterren geworden die beantwoorden aan onze behoefte aan bewondering, aan spannende verhalen en bijbehorend heldendom? Het lijkt er wel op en so what?
Maar soms gaat het wel heel ver. Zoals die mevrouw in de Hermitage, bezig met een rondleiding en zo te horen goed op de hoogte. Staande voor een vroeg naakt van Picasso, La dryade, een radicaal vernieuwend werk uit een van de alleropwindendste fasen van onze kunstgeschiedenis, bestond ze het om het haar publiek voor te houden als een provocerende verbeelding van wellust. Alsof het de schilder erom te doen is geweest brave burgers op de kast jagen! Dat je dienstbaar moet zijn aan je publiek is één, maar om het verhaal van de kunst zó opzichtig in de uitverkoop te doen?
Kandinsky en Der Blaue Reiter, Gemeentemuseum Den Haag, t/m 24 mei
Matisse tot Malevich, Hermitage Amsterdam, t/m 17 september
Paul Gauguin, Van Goghmuseum Amsterdam, t/m 6 juni