Vincent van Gogh, De zaaier (naar Millet), 1889

De mythe breidt zich nog alsmaar uit. Telkens weer duiken onderzoekers op het leven en het werk van de schilder en komen nieuwe feiten en details boven water. En het mooie is: het oeuvre groeit mee in de tijd en roept telkens weer nieuwe interpretaties op. Dat  terwijl het superieur zichzelf blijft, uniek in zijn zeggingskracht en onberoerd door alle aandacht. Dit is wat alleen echt grote kunst kan. Waar de meeste van zijn collega’s allang in de geschiedenis zijn achtergebleven is Van Gogh nog springlevend en actueel.
De meeste activiteiten moeten nog op gang komen maar dat 2015 het Van Gogh-jaar is zal niemand ontgaan. ‘125 jaar inspiratie’ is de spetterende slogan waarmee de stichting Van Gogh Europe namens zo’n dertig deelnemende steden het leven en het werk van Nederlands beroemdste zoon onder de aandacht brengt. Het Zuid-Belgische Mons, in 2015 Europese culturele hoofdstad en van 1878 tot 1880 de woonplaats van de jonge Van Gogh, bijt het spits af met een thematentoonstelling die inzoomt op de sociale betrokkenheid en de religieuze inspiratie in het werk van de kunstenaar. Niet dat deze in die twee jaar in de Borinage al schilderde – hij droomde nog van een carrière als predikant – maar geëngageerd was hij zeker. Waar kon je daar beter van getuigen dan in dit diepsombere, van god verlaten oord?
Stefan Kuiper schreef erover gisteren in de Volkskrant. Een vreemde tentoonstelling waarvan je je bij voorbaat moet afvragen of ze de reis naar Mons wel rechtvaardigt. Te zien is een aantal schilderijen, veelal geïnspireerd op het werk van Van Gogh’s grote voorbeeld François Millet, met de arbeidende mens al thema. Let wel: schilderijen die zo’n tien jaar later in Arles ontstonden. Maar goed. Daarnaast veel tekeningen die laten zien hoe de dolende Brabander zich in zijn eerste jaren als kunstenaar ontwikkelde – de nieuwe carrière waar hij na zijn echec in België toe besloot.

Vincent van Gogh, Le Café de nuit, 1888

Een verhaal waar ik vraagtekens bij zet, die beschouwing van Stefan Kuiper. ‘Hoe Vincent van Gogh schilder werd’ luidt de kop, met daaronder: ‘Ook Vincent van Gogh moest het tekenen en schilderen leren. Zijn paaltjes stonden scheef, zijn stoelen leken nergens op. Iedereen kent Vincent op zijn best. In Mons is hij nu ook te zien op zijn slechtst.’ Een vreemde voorstelling van zaken. Als er nou iets is dat het werk van Van Gogh bijzonder maakt dan is het wel dat rechte paaltjes en stoelen er weinig toe doen. Dat ambachtelijke regels zijn overruled door iets belangrijkers: zeggingskracht met name. En hoezo ‘Vincent op z’n best’? Kennen we die dan van perspectivisch correcte schilderijen? Integendeel zou ik haast zeggen. Neem het beroemde Le Café de nuit. Geen stoel of tafel ‘klopt’. Alles is schots en scheef, net zo ongerijmd als het dissonante akkoord van rode, groenen en gelen, en net zo verwrongen als het gemoed van de dronken sloebers met wie de schilder er de nacht doorbracht.
Op maandag 23 februari start ik in Tilburg voor HOVO Brabant een zesdelige reeks over het leven en het werk van de kunstenaar. Een verhaal dat zoveel mogelijk is ontdaan van alle mythevorming, maar wel recht doet aan de romantische ziel die hij wel degelijk was. De kunsthistorische context strekt zich uit van de grote voorbeelden van de schilder – Delacroix en Millet bijvoorbeeld – tot aan de kunstenaars die weer door hem zijn beïnvloed – al kort na zijn dood Ernst Ludwig Kirchner of, veel later nog, Francis Bacon.

Vincent van Gogh en de zoektocht naar de ware kunst, vanaf maandag 23 februari. Voor informatie en inschrijving: www.hovobrabant.nl, of klik hier.