Anton von Werner, Im Etappenquartier vor Paris (24. Oktober 1870), 1894

Stel je bent twintig en soldaat in het Pruisische leger. Van de geschiedenis heb je geen weet en van de wereld evenmin. Berlijn ja, maar verder ben je nooit geweest. En nu opeens sta je vlak voor Parijs. Het is oktober 1870. De afgelopen maanden waren zwaar. Na de opwinding van de mobilisatie en de opmars in de zomer kwam de rauwe realiteit van de oorlog hard binnen. De ontberingen en de ellende hebben je kijk op de wereld grondig veranderd. Je voelt de pijn en het verdriet, in je hoofd is het een chaos en thuis lijkt oneindig ver weg. Maar er is ook een gevoel van opwinding, alsof alles groter is geworden, intenser en echter.
En nu is er ook nog de euforie van de overwinning. Je peloton heeft een klein château toegewezen gekregen en samen met je kameraden kom je, recht van het veld, binnen in je nieuwe kwartier. Dit is jouw moment, je gaat achter de vleugel zitten en laat de eerste tonen klinken van Schubert’s Das Meer erglänzte weit hinaus. een van de populairste liedjes onder Duitse soldaten.

Anton von Werner, Im Etappenquartier vor Paris (24. Oktober 1870), 1894, detail

De jonge Anton von Werner was er bij en legde het moment vast. Gisteren in de Neue Nationalgalerie in Berlijn stond ik voor zijn schilderij. Onweerstaanbaar! Door zijn rake enscenering, zijn verfijnde detaillering, maar ook door zijn treffende contrasten. Hoe de met modder besmeurde soldaten onbekommerd bezit nemen van het luxueuze interieur. Hoe in een wereld van precieuze omgangsvormen het vuur van het echte leven wordt ontstoken en warmte en vriendschap de plaats innemen van formele afstandelijkheid. Dit alles effectief versterkt door de tegenstelling van de krachtige primaire kleuren van de uniformen en de lichte pasteltinten van het interieur.
Natuurlijk is het schilderij ook propaganda. Duitsland dat Frankrijk neerzet als een verweekte, decadente natie. Pruisen dat nog altijd uit is op wraak voor de vernederingen die het van Napoleon kreeg te verduren.
Drie maanden later, in januari 1871, zal de Pruisische koning in de spiegelzaal van het kasteel van Versailles tot Duitse keizer worden uitgeroepen. Na de nederlaag op het slagveld krijgen de Fransen het nog een keer extra ingewreven. Ook daar was Anton von Werner bij, maar dát schilderij is weer een heel ander verhaal.