De foto op het affiche is meteen een van de sterkste. We zien de Zwitserse kunstenaar Romain Mader in de rol van de kneus die op zoek is naar een vrouw, samen met een van zijn kandidaten. Ekaterina heet de serie, een geestrijk project waarin de fotograaf het postorder-bruid-toerisme in de Oekraïne als vertrekpunt neemt voor een onderzoek naar het ‘echte leven’. Het leven van nu dus, dat hij in al zijn gekunsteldheid, absurditeit en ongrijpbaarheid zo dichtbij weet te brengen dat het toch weer tastbaar wordt. Én menselijk.
‘Performing Real Life’ heet de afdeling waar Mader’s werk is ondergebracht. Je komt er binnen nadat je via zalen als ‘Documenting Performance’ of ‘Photographic Action’ al een hele reis door de tijd hebt gemaakt. En wat voor een! Performing for the camera is niet zomaar een tentoonstelling, maar een groots opgezet overzicht dat je met nieuwe ogen naar de geschiedenis laat kijken. Je voelt de fascinatie die de fotografie van meet af aan heeft opgeroepen. Als een medium dat de werkelijkheid dichterbij brengt en tegelijkertijd in een illusie laat oplossen. Maar ook als een spiegel die je kunt manipuleren en waarmee je je eigen werkelijkheid kunt scheppen.

Yves Klein, Action spectacle, 1960

Vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw werden de mogelijkheden van de geënsceneerde fotografie als een nieuwe kunstvorm onderzocht. Met de performance als resultaat. Kunst die in dienst stond van het leven zelf, die eenmalig voor een publiek werd uitgevoerd en zich onttrok aan de machinaties van het grote geld. Wat van het werk overbleef was alleen de herinnering én natuurlijk de foto’s waarmee het was vastgelegd.  De oorspronkelijke afdrukken van deze laatsten hebben in de loop der jaren een cultstatus gekregen en, oh ironie, een passend prijskaartje. Relatief klein en in zwart-wit, hangen ze fraai ingelijst in lange reeksen aan de wand. Klassieke performances van Yves Klein of Yayoi Kusama. Sober maar krachtig in beeld gebracht, wars van alle visueel spektakel, louter als appel aan de verbeelding. Heel mooi.

Amalia Ulman, Excellences & Perfections, 2013

De tentoonstelling sluit af met de recente maar nu al vermaarde Instagram Performance van Amalia Ulman: Excellences & Perfections. We zijn terug op de afdeling “Performing Real Life”.
Kort naar haar verhuizing naar Los Angeles maakte Ulman haar volgers – inmiddels zijn dat er meer dan honderdduizend – vijf maanden getuige van de transformatie die ze als beginnend kunstenaar in deze culturele hot spot onderging.
Excellences & Perfections gaat over vrouwelijkheid als constructie, niet als iets biologisch of inherent aan het vrouw-zijn, maar iets dat ontstaat onder druk van de beeldcultuur. Instagram is hiervoor hét medium. Jonge vrouwen spiegelen zich er aan toppers als Taylor Swift, Selena Gomez, Kim Kardashian West en Beyoncé. Samen al goed voor miljarden likes. Als vrouwelijkheid ergens gestalte krijgt, dan wel hier!
De kunst van Amalia Ulman is evenveel kritiek als toe-eigening. Is dit niet waar onze wereld toe uitnodigt, om van het persoonlijke leven een performance te maken? Als iets dat bestaat bij de gratie van zijn zichtbaarheid en niet zonder podium kan?
Wat het sterk en onontkoombaar maakt is dat de kunstenaar zich evenveel toont als consument dan als producent. De beelden die ze toevoegt wijken nauwelijks af van de grote stroom maar dringen er juist daardoor des te dieper in door. Middlebrow art, niet als defensieve strategie, maar als een effectieve en vooral ook noodzakelijke methode om aansluiting te vinden bij de werkelijkheid van nu.

Performing for the Camera, Tate Modern, Londen, tot 12 juni