Rembrandt, Jacob zegent de zoon van Jozef, 1656

Normaal moet je ervoor naar Kassel, nu kun je terecht in Londen waar het schilderij een van de toppers van een geweldige tentoonstelling is: Rembrandt, The Late Works in de National Gallery. Alleen al de figuur van de moeder! Die blik en die houding, alles zit erin. Eén keer erdoor getroffen en alle schoonheid wordt ijdel. Maar het is niet alleen Jacob zegent de zoon van Jozef die dit effect oproept, eigenlijk geldt het voor alle late Rembrandts. Gaat het hier überhaupt nog wel om zoiets als schoonheid? Lost niet alles waar je je al kijkend mee vol zuigt – de subtiele beeldregie, de weergaloze techniek van de schilder, het onovertroffen licht -, op in iets groters, iets dat meer met het leven zelf dan met kunst te maken heeft?

Rembrandt, Zelfportret met twee cirkels, 1665

Nóg een schilderij dat op zich al de reis naar Londen waard maakt: Zelfportret met twee cirkels. Existentialisme in verf, een doek dat zich voor alle mogelijke interpretaties leent, maar dat vóór alles met groot gezag spreekt over het zijn an sich. Nadat alles is gezegd en gedaan, is dit wat overblijft: het beeld van de man die zijn bestaan vereenzelvigt met wat hij in zijn leven het meest was: schilder. Er is geen actie, geen expressie, geen enkele expliciete verwijzing naar een verhaal of een symboliek. Er is alleen maar Schilderkunst. Schilderkunst in zijn meest elementaire gedaante. Kijk hoe de zware, in brede penseelstreken geschilderde figuur op de voorgrond een perfect antwoord vindt in de twee cirkels op de achtergrond. Lichaam en materie ontmoeten geest en vorm, het picturale staat tegenover het lineaire, het dionysische tegenover het apollinische. Daartussenin, de superieure kop van de oude meester met zijn schildersbaret. Zonder enig vertoon, wars van alle behaagzucht en in een volkomen berusting. Evenzeer getekend door het leven als gelouterd door het licht.
Overigens, voor wie een bezoek aan Londen moeilijk kan inpassen: vanaf februari is de tentoonstelling ook te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam. Wordt vervolgd!

Rembrandt, The Late Works, National Gallery Londen, tot 10 januari