Vanuit mijn hotelkamer heb ik prachtig zicht op het stadje. Alles klopt, hier moet de schepper zelf de hand in hebben gehad: glooiende groene weiden en goudgele akkers en dan, op een krans van donker eikenbos, La Colline Éternelle met de beroemde abdijkerk als kroon.
Het hoogste punt in de verre omgeving – vanzelfsprekend – maar meer nog dan dat: het middelpunt van een gezag dat zich niet hoeft te laten gelden, simpelweg omdat het volkomen een is met wat je ziet, even bescheiden als superieur, even natuurlijk als absoluut.
Telkens als ik het moment bereik waar dit panorama zich ontvouwt stel ik me voor wat het effect ervan moet zijn geweest op de reiziger van de 12e eeuw. Wat wij op ons gemak in een uurtje of zeven rijden, kostte hem minstens zeven weken lopen. Met in het verschiet nog zo’n twee maanden tot de eindbestemming Santiago en dan weer terug. De aanblik van Vézelay moet zoiets zijn geweest als een openbaring, de bezegeling van een verbond.

Voor ons werkt dat nog steeds zo denk ik. Of je wilt of niet, dit doet wat met je. Maakt niet uit hoe je het benoemt maar ook wij zijn op zoek naar een teken dat de belofte ingelost zal worden. Met geloof an sich heeft dit weinig te maken, wel met het bestaan zelf en de betekenis die we er aan toekennen. Met alle ervaringen ook die we in de loop van de tijd hebben opgedaan en die in ons collectieve geheugen zijn opgeslagen. Met cultuur dus.

We waren hier al eerder, maar dat weten we pas als we er zijn.
Dat is precies wat mij overkwam toen ik de eerste keer La Madeleine bezocht: de shock van de volledige en onmiddellijke herkenning. Ik was 23 en ik betrad niet alleen de mooiste ruimte die ik ooit zag, ik wist meteen ook waaróm deze zo’n grote indruk maakte. Ieder detail viel op zijn plek, alles was volkomen helder en transparant.
Het enige dat me nog ontbrak waren de woorden. Dat is intussen wel veranderd. Heel wat groepen heb ik er rondgeleid, iedere keer ontdek ik weer nieuwe dimensies. Als bij alle grote kunst schiet taal tekort, maar niettemin, het verhaal van deze kerk móet verteld worden.
Gisteren was ik er met mijn twee oudste kleinkinderen. Die weten al van Darwin en The Big Bang en keken me enigszins meewarig aan toen ik over ‘god’ of ‘de schepper’ begon. Toch lieten ze zich makkelijk verleiden. Ik vertelde ze over de tijd dat de mensen nog dicht bij de natuur leefden en aan alles wat ze zagen een concrete betekenis toekenden. Over de symbolen die ze daarbij gebruikten en hoe deze weer de grondslag vormden voor een bouwwerk als dit. Met andere woorden: we gingen op zoek naar cirkels en vierkanten.
De mevrouw achter de balie in de narthex bestrafte ons met een fel en herhaald ‘psssst’.  C’est un lieu de prière! Ja natuurlijk, maar dan wel ieder op zijn manier graag. En over respect gesproken: het geloof is een veel te kostbare zaak om over te laten aan de kerk. Ook dat is iets waar je in Vézelay achter komt.