Wat in het verhaal van Jeff Wall in Brussel ontbreekt – niet in de catalogus maar wél op de tentoonstelling (zie ook Jeff Wall in Bozar) – is het werk van Edouard Manet. Niet zo verwonderlijk natuurlijk. Schilderijen van de grote meester gaan zelden of nooit van hun plek en dat geldt zeker voor de iconische werken waar Wall naar verwijst.

Een van de eerste fotowerken waar de Canadese kunstenaar naam mee maakte is Picture for Women uit 1979, een ‘commentaar’ op Manets beroemde, honderd jaar oudere Bar aux Folies Bergères.

Zoals bij elke bewerking gaat het in de eerste plaats om de verschillen. Manet levert met zijn werk commentaar op de moraal van zijn tijd. In het centrum plaatst hij, als object van waarneming, een mooie jonge bardame. Ook de waarnemer komt in beeld, zij het enigszins verscholen, helemaal rechts in de spiegel achter haar.

Jeff Wall voegt aan dit beeld nog één speler toe, de kunstenaar en speelt vervolgens met de rolverdeling. In het centrum zien we nu de toeschouwer in de gedaante van een grote camera. Deze wordt bediend door de jonge fotograaf rechts die, terwijl hij de draadontspanner indrukt, zijn blik op de dame richt. Deze kijkt op haar beurt weer in de lens en maakt daarmee de cirkel rond.

Een commentaar en een eerbetoon tegelijk. Manet is een van de eerste kunstenaars die zijn publiek betrekt bij het besef te kijken naar een geconstrueerde voorstelling, Door dit te benadrukken maakt hij de toeschouwer tot deelnemer. Concreet: in Bar aux Folies Bergères plaatst hij ons in de rol van de man van middelbare leeftijd die door zijn begerige blik op de jonge schoonheid te werpen, de onschuld van de laatste bezoedelt.

Jeff Wall is een van de eerste kunstenaars die een foto nadrukkelijk als een geconstrueerd beeld presenteert. De rol van de vrouw echter is nu een heel andere. Vergelijk de twee vrouwen maar en vraag je af hoe ze in beeld komen. Waar de een beschaamd haar blik afwendt weerstaat de ander de blik van de kunstenaar en voert deze verder in de richting van de camera in het centrum. Terug naar de kijker dus. En via deze weer naar de kunstenaar die immers de aanstichter van het hele kijkgebeuren is.